Βήμα προς βήμα προσέγγιση

Η συνάντηση του Πρωθυπουργού της Ελλάδας με τον Πρόεδρο της Τουρκίας (Άγκυρα, 13 Μαΐου 2024) πραγματοποιήθηκε ως εξέλιξη της διπλωματίας που ακολουθεί η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 2010.

Η Τουρκία προσαρμόζεται στη διεθνή πραγματικότητα που διαμορφώνει η χώρα μας στην περιοχή των Βαλκανίων, της Ανατολικής Μεσογείου

και της Μέσης Ανατολής ως μέλος του ΟΗΕ, της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ και δημιουργός των τριμερών και ευρύτερων συνεργασιών που αναδεικνύονται για τη σημασία τους στην κρίση του Ισραήλ με το κράτος της Παλαιστίνης, όπως αποκαλεί την Παλαιστίνη στην πολύ πρόσφατη δημόσια δήλωσή του ο Ζοζέπ Μπορέλ, Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε.

Στην Άγκυρα οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν με πλούσια ημερήσια διάταξη εργασιών, καλύπτοντας όλα τα θέματα, με συνέπεια και συνέχεια, όπως διαχρονικά τα αντιλαμβάνεται και τα προβάλλει κάθε πλευρά, χωρίς να αφίσταται από τις εθνικές της θέσεις.

Αν κάποια πλευρά ένιωθε αδύναμη, δεν υπήρχε λόγος να εκτεθεί σε δημόσια ανταλλαγή απόψεων, αλλά και σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις των δύο πολιτικών που με ισχυρή πολύ πρόσφατη λαϊκή υποστήριξη κυβερνούν τις χώρες τους. Θα μπορούσαν ταμπουρωμένοι πίσω από άκαμπτες εθνικές θέσεις να αντιπαρατίθενται αδιάφοροι για το διεθνές γίγνεσθαι, εξασφαλίζοντας εθνοκεντρική πολιτική στήριξη.

Στο Βίλνιους θεωρήθηκε από Ελλάδα και Τουρκία ότι οι απαιτήσεις και οι προκλήσεις επιβάλλουν πολιτική αναθεώρηση των διπλωματικών τους σχέσεων στη βάση θεμελιωδών αρχών του Διεθνούς Δικαίου, το οποίο υπηρετεί καλύτερα η Ελλάδα με τη συμπεριφορά της, όχι επειδή προτιμούμε να το προβάλλουμε ως Έλληνες αναλυτές, αλλά επειδή η διεθνής κοινότητα με δηλώσεις, πράξεις και συντονισμό υπογραμμίζει το γεγονός και ανανεώνει την εμπιστοσύνη στην πολιτική και τη διπλωματία των Αθηνών σε όλους τους διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς στους οποίους συμμετέχουν Ελλάδα και Τουρκία.

Η δημόσιες δηλώσεις των Μητσοτάκη και Ερντογάν μετά την ολοκλήρωση των εργασιών στην Άγκυρα επιβεβαιώνουν τη σταδιακή οικοδόμηση διμερών σχέσεων, αλλά επίσης αναδεικνύουν με ιδιαίτερη πολιτική και διπλωματική προσοχή τη διατήρηση απόψεων, που δοκιμάζουν τις σχέσεις των δύο χωρών.

Καλό το κλίμα

Οι διμερείς σχέσεις προσδιορίζονται από την πολιτική συμπεριφορά των χωρών, την οικονομική συνεργασία, την πολιτιστική τους αλληλοκατανόηση και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα.

Η αναφορά του Προέδρου της Τουρκίας στη μειονότητα, ως γέφυρα επικοινωνίας των χωρών, αποτελεί μία διαφοροποιημένη προσέγγιση ως προς τον τύπο της εκφερόμενης τουρκικής άποψης, αλλά όχι και ως προς την ουσία του θέματος, που διατηρήθηκε προβάλλοντας τον αντισυμβατικό χαρακτηρισμό της «τουρκικής μειονότητας».

Οι μειονότητες αποτελούν μία ευαίσθητη πραγματικότητα των κρατών στα οποία διαβιώνουν. Οι μουσουλμάνοι στη Θράκη νιώθουν και βιώνουν τη σημασία της αρμονικής συμβίωσης ως Ευρωπαίοι πολίτες και τις θετικές προεκτάσεις της πραγματικότητάς τους όταν Αθήνα και Άγκυρα επικοινωνούν στη βάση των ευρωπαϊκών συσχετισμών, αλλά όχι και των διμερών τους σχέσεων. Αμφιβάλλουν για τη σημασία της μειονότητας ως «γέφυρας πολιτιστικής, πολιτικής και οικονομικής επικοινωνίας» μεταξύ των δύο κρατών. Με πολύ σαφή και έντονο τρόπο εξέφρασε πλειστάκις την αμφισβήτηση της άποψης των πολιτικών, που δεν διατυπώνεται δημόσια για πρώτη φορά, ο εκλιπών μουφτής του νομού Ροδόπης σε συζητήσεις μας (2002-2003), παρομοιάζοντας τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας ως «συμπληγάδες πέτρες», την κρούση των οποίων ανεπιτυχώς θα προσπαθούσαμε να αποτρέψουμε βάζοντας ανάμεσά τους ένα αυγό (έτσι χαρακτήρισε τη μειονότητα με τη σοφία του θρησκευτικού ηγέτη και τη γνώση της θρησκευτικής διαφορετικότητας, βλ. Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου, «Μουσουλμανική Μειονότητα στη Θράκη και Μειονότητες στην Ευρώπη 1923-2010 – Μια ολιστική ανθρωπολογική προσέγγιση», εκδόσεις Σπανίδη, Ξάνθη 2012). Πρόσθεσε όμως εμφαντικά ο σοφολογιότατος Μέτζο Τζεμαλή ότι στην περίπτωση Ελλάδας – Τουρκίας στο θέμα των μειονοτήτων, στη Θράκη και την Κωνσταντινούπολη, κυρίαρχο διεθνές κείμενο που δεσμεύει τις πλευρές και τα συμβαλλόμενα μέρη παραμένει η Συνθήκη της Λωζάννης.

Το διεθνές κείμενο υπερτερεί κάθε εσωτερικού νόμου, έχει δημιουργήσει δίκαιο, το οποίο υποστηρίζεται αλλά δεν μεταβάλλεται από κάθε νεώτερο δίκαιο, που αφορά στις μειονότητες και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Επιβεβαίωση του σεβασμού και της απαρέγκλιτης εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου αποτέλεσε η ευθεία και ξεκάθαρη απάντηση του Έλληνα Πρωθυπουργού απόλυτα προσαρμοσμένη στην πραγματικότητα, σε όσα ορίζει η διεθνής τάξη και επιβάλλει η ανάγκη αντιμετώπισης των σύγχρονων διεθνών απαιτήσεων.

Το Παλαιστινιακό

Όσον αφορά στο Παλαιστινιακό, και οι δύο πολιτικοί άνδρες αποδέχθηκαν τη σημασία άμεσης διακοπής των ένοπλων συγκρούσεων. Στη δημόσια δήλωσή τους υιοθέτησαν την απόφαση του ΟΗΕ για λύση των δύο κρατών, στα σύνορα του 1967, με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, και δεν αποστασιοποιήθηκαν από τη σημαντική δήλωση του Ζ. Μπορέλ μετά το πρόσφατο ψήφισμα του ΟΗΕ, που παροτρύνει το Συμβούλιο Ασφαλείας να αναγνωρίσει καθεστώς κράτους – μέλους του ΟΗΕ για το Παλαιστινιακό Κράτος.

Η σημαντική διαπίστωση δεν επιτρέπεται να παραβλέπεται, παρά την ουσιαστική διαφορά που αφορά στον χαρακτηρισμό της Χαμάς, μία συζήτηση που απασχολεί τη διεθνή κοινότητα, η οποία δεν απαρτίζεται μόνο από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Εξάλλου ως συνεπείς και επίμονοι μελετητές των διεθνών σχέσεων δεν λησμονούμε ότι η Τουρκία ήδη από το 2007 επικοινωνεί επισήμως με τον εκάστοτε ηγέτη της Χαμάς, από τον Χαλίντ Μεσάλ, που φιλοξενείτο με τις ένοπλες δυνάμεις του στη Συρία και αργότερα στην Ντόχα, μέχρι και τον Ισμαήλ Χανίγε, χωρίς η Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ να αντιδράσουν εντονότατα ή να λάβουν μέτρα κατά της Τουρκίας, που επισήμως συνομιλούσε με την τρομοκρατική Χαμάς.

Παρ’ όλη όμως την κάθετη διαφοροποίηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο θέμα, αβίαστα συμφωνήθηκε ότι συντάσσονται και οι δύο στον κοινό διεθνή αγώνα για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Στη συντονισμένη διμερή και πολυμερή σχετική συνεργασία σημαντικός ήταν ο ρόλος των αρμόδιων υπηρεσιών και ιδιαίτερα συμβολική η παρουσία στις αντιπροσωπείες των δύο επικεφαλής των σχετικών υπηρεσιών. Επίσης από τους δύο ηγέτες υπογραμμίσθηκε η αξία των συντονισμένων προσπαθειών για άμεση διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων που εξελίσσονται σε εκατόμβη νεκρών.

Ο κ. Μητσοτάκης υπογράμμισε με χαρακτηριστική ευθύτητα το δικαίωμα των Ισραηλινών να ζούνε με ασφάλεια χωρίς να απειλείται κάθε στιγμή η ζωή τους, δικαίωμα που ισχύει κατά την ελληνική πλευρά και για τους Παλαιστίνιους στην Ανατολική Όχθη και τη Γάζα, άποψη που εμπράκτως εκφράσθηκε κατά την πρόσφατη ψηφοφορία στον ΟΗΕ και από την πλειοψηφία των κρατών της διεθνούς Κοινότητας.

Η αποφασιστικότητα Μητσοτάκη και Ερντογάν να επιτύχουν στην πρωτοβουλία τους αναδεικνύεται από την αυστηρότητα των κειμένων που ανάγνωσαν στην πρωτολογία τους, αλλά και την επιμονή τους στην απαιτητική γλώσσα της διπλωματίας για το Παλαιστινιακό και τον χαρακτηρισμό της Χαμάς, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, που υποχρέωσε τον κ. Ερντογάν να προβεί σε ιστορική παρουσίαση της Χαμάς και του ρόλου της μετά το 1947.

Το Κυπριακό στο ράφι

Το Κυπριακό «πλαγιοκοπήθηκε» με «απαλότητα» αναφορών στην ευρωπαϊκή του διάσταση. Ο κ. Ερντογάν περιορίστηκε σε μία γενική αναφορά για την ανάγκη προσέγγισής του διά του ΟΗΕ, γνωρίζοντας τις πολιτικές υποχρεώσεις που επιβάλλει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών.

Ο κ. Μητσοτάκη από την πλευρά του ενίσχυσε την άποψη λύσης σύμφωνα με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, υπογραμμίζοντας ότι η Ελλάδα ποτέ δεν σταμάτησε να υποστηρίζει την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, γεγονός το οποίο επαγωγικά μας μεταφέρει στις αποφάσεις του έκτακτου Συμβουλίου Κορυφής, που επανέφερε στις προτεραιότητες των Βρυξελλών την εξάρτηση των σχέσεων Ε.Ε. – Τουρκίας από τη συμπεριφορά της Άγκυρας έναντι της Κύπρου, ενισχύοντας με τον τρόπο του τη θέση που προβάλλει επίμονα ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας για επανέναρξη των συνομιλιών στην αδιαμφισβήτητη βάση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας του Κυπριακού και στο πλαίσιο των ψηφισμάτων τόσο του Συμβουλίου Ασφαλείας όσο και της Γενικής Συνέλευσης του Διεθνούς Οργανισμού.

Η προετοιμασία της συνάντησης αποδείχθηκε εξαιρετική όχι μόνο από τα αποτελέσματα και τις κοινές δηλώσεις των δύο ηγετών προς τους εκπροσώπους των ΜΜΕ και τους ξένους ανταποκριτές, αλλά και την πληρότητα της Ελληνικής Αντιπροσωπείας, η οποία ήταν στελεχωμένη από εξαιρετικά στελέχη της Κεντρικής Υπηρεσίας και της Ελληνικής Πρεσβείας στην Άγκυρα, που εργάσθηκαν για την επιτυχή κατάληξη του ταξιδιού του Πρωθυπουργού. Βέβαια για την ισορροπία της εικόνας προτιμότερο θα ήταν ο Έλληνας Πρέσβης στην Άγκυρα να βρισκόταν πλησιέστερα στον Έλληνα Υπουργό Εξωτερικών, όπως προβλέπεται από το πρωτόκολλο. Η παρατήρηση χωρίς άλλο σχολιασμό ή συγκρίσεις, αλλά και οι συμβολισμοί έχουν την αξία τους σε συναντήσεις Ελλάδας – Τουρκίας.

Διαβάστε επίσης

Κυβερνητική σύγχυση: Ο Άδωνις Γεωργιάδης προεξοφλεί κίνηση Μητσοτάκη για κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών (Video)

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι η Τουρκία θα επαναξιολογήσει τη στάση της στη Μονή της Χώρας

Τέσσερις δημοσκοπήσεις δίνουν την πρωτιά στη Νέα Δημοκρατία και την δεύτερη θέση στον ΣΥΡΙΖΑ